Hoe is het mogelijk om zwanger te raken tijdens de menstruatie?

Veel mensen gaan ervan uit dat zwangerschap tijdens de menstruatie onmogelijk is. De realiteit is echter genuanceerder: de kans is kleiner, maar niet nul. Het begrijpen van de menstruele cyclus, de rol van hormonen en de overlevingsduur van sperma kan duidelijk maken waarom bevruchting ook tijdens deze fase kan plaatsvinden.

De menstruele cyclus uitgelegd

De menstruele cyclus is een complex proces dat wordt aangestuurd door verschillende hormonen, zoals oestrogeen, progesteron, follikelstimulerend hormoon (FSH) en luteïniserend hormoon (LH). De cyclus duurt gemiddeld 28 dagen, maar er bestaan grote individuele verschillen. Sommige vrouwen hebben een cyclus van slechts 21 dagen, anderen van 35 dagen of langer.

De vier fasen van de cyclus

1. Menstruatiefase
   Dit is de eerste fase, waarbij het baarmoederslijmvlies wordt afgestoten. Het duurt meestal 3 tot 7 dagen.
2. Folliculaire fase
   In deze fase bereiden de eierstokken zich voor om een eicel te laten rijpen. De groei van follikels wordt gestimuleerd door FSH.
3. Ovulatiefase
   Rond dag 14 bij een gemiddelde cyclus vindt de eisprong plaats. Een rijpe eicel komt vrij en kan worden bevrucht.
4. Luteale fase
   Als er geen bevruchting plaatsvindt, daalt de hormoonspiegel en wordt het baarmoederslijmvlies afgebroken. Daarmee begint een nieuwe menstruatie.

Waarom zwangerschap tijdens de menstruatie kan gebeuren

Kortere cycli

Bij vrouwen met een korte cyclus (bijvoorbeeld 21 dagen) kan de eisprong al plaatsvinden rond dag 7. Als de menstruatie 6 of 7 dagen duurt, is er een overlap tussen de laatste menstruatiedagen en de vruchtbare periode.

Sperma dat langer overleeft

Zaadcellen kunnen tot 5 dagen overleven in het vrouwelijke voortplantingsstelsel. Wanneer gemeenschap plaatsvindt aan het einde van de menstruatie, kunnen zaadcellen nog actief zijn tijdens de vroege ovulatie.

Verwarring met bloedingen

Sommige vrouwen ervaren ovulatiebloedingen of spotting door hormonale schommelingen. Dit kan worden verward met menstruatie, terwijl de vruchtbaarheid juist hoog is.

Factoren die invloed hebben op de cyclus

• Stress: kan de hormoonhuishouding verstoren en de eisprong vervroegen of vertragen.
• Gewichtsveranderingen: plotseling gewichtsverlies of -toename beïnvloedt de cyclus.
• Intensief sporten: vooral duursport kan leiden tot een verlate of uitblijvende eisprong.
• Voeding: Een tekort aan essentiële voedingsstoffen kan de hormonale balans verstoren.
• Roken en drugsgebruik: negatief effect op zowel cyclus als vruchtbaarheid.
• Erfelijke factoren: sommige vrouwen hebben van nature kortere of langere cycli.

Hoe groot is de kans op zwangerschap tijdens de menstruatie?

De kans verschilt per persoon en per situatie. Over het algemeen is de kans kleiner dan tijdens de ovulatie, maar afhankelijk van de cycluslengte en de timing kan de kans oplopen tot enkele procenten. Dat lijkt weinig, maar op populatieniveau gebeurt het regelmatig.

Veelgestelde vragen

1. Kan je op dag 1 of 2 van de menstruatie zwanger worden?

De kans is dan het kleinst, omdat de eicel van de vorige cyclus al afgestoten is en een nieuwe nog niet rijp is. Toch blijft er een minimale kans, vooral bij zeer korte cycli.

2. En tijdens de laatste dagen van de menstruatie?

Ja, hier is de kans groter. Als de menstruatie lang duurt en de cyclus kort is, kan er overlap zijn met de vruchtbare periode.

3. Kan je zwanger worden door seks zonder penetratie tijdens de menstruatie?

Sperma dat in de buurt van de vagina terechtkomt, kan theoretisch de baarmoeder bereiken. Hoewel de kans klein is, is ze niet nul.

4. Helpt menstrueren als natuurlijke anticonceptie?

Nee. Het is een wijdverbreide misvatting dat menstruatie bescherming biedt tegen zwangerschap. Betrouwbare anticonceptie blijft noodzakelijk.

5. Vergroot onregelmatige menstruatie de kans?

Ja. Onregelmatige cycli maken het moeilijker om de eisprong te voorspellen. Hierdoor kunnen vruchtbare dagen samenvallen met de menstruatie.

Praktische tips

Voor wie zwangerschap wil vermijden

• Gebruik altijd anticonceptie, ongeacht het moment in de cyclus.
• Overweeg langdurige anticonceptie, zoals een spiraaltje of implantaat.
• Houd rekening met de overlevingsduur van sperma.

Voor wie juist wél zwanger wil worden

• Houd een cyclus dagboek bij of gebruik een menstruatie-app.
• Meet je basale lichaamstemperatuur: een kleine temperatuurstijging duidt vaak op ovulatie.
• Gebruik ovulatietesten om je meest vruchtbare dagen vast te stellen.
• Let op signalen van je lichaam, zoals veranderingen in cervixslijm.

Gezondheidsvoordelen van het begrijpen van je cyclus

Kennis van je cyclus geeft niet alleen inzicht in je vruchtbaarheid, maar helpt ook bij:

• het herkennen van hormonale disbalans
• het signaleren van gezondheidsproblemen zoals PCOS of endometriose
• het verbeteren van de communicatie met je arts
• het maken van bewuste keuzes rond anticonceptie en gezinsplanning

Conclusie

Zwanger worden tijdens de menstruatie is zeldzaam, maar zeker mogelijk. Factoren zoals een korte cyclus, sperma dat meerdere dagen kan overleven en verwarring met ovulatiebloedingen vergroten de kans. Voor wie zwangerschap wil voorkomen, is het belangrijk om altijd anticonceptie te gebruiken. Voor wie juist een kinderwens heeft, kan het nauwkeurig volgen van de cyclus de kans op succes aanzienlijk verhogen.

Het belangrijkste is dat je je eigen lichaam beter leert kennen. Dit biedt niet alleen meer controle over vruchtbaarheid, maar draagt ook bij aan een betere algemene gezondheid.