Coeliakie is een auto-immuunziekte die steeds vaker wordt herkend, maar nog vaak wordt verward met een voedselallergie of -intolerantie. Voor wie ermee te maken heeft, is het echter geen voorbijgaande hype of modetrend, maar een serieuze aandoening met grote impact op het dagelijks leven. In dit artikel lees je alles over wat coeliakie precies is, hoe je het herkent, welke gevolgen het heeft en hoe je ermee omgaat.
Wat is coeliakie?
Coeliakie is een chronische auto-immuunziekte waarbij het lichaam overgevoelig reageert op gluten. Gluten is een eiwit dat voorkomt in granen zoals tarwe, gerst en rogge. Bij mensen met coeliakie veroorzaakt het eten van gluten een ontstekingsreactie in de dunne darm, waardoor het darmslijmvlies beschadigt. Dit kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen, vooral op de lange termijn.
Hoe werkt coeliakie in het lichaam?
Bij gezonde mensen worden voedingsstoffen via de dunne darm opgenomen in het lichaam. Bij iemand met coeliakie zorgt de inname van gluten ervoor dat het immuunsysteem de darmcellen aanvalt. Hierdoor ontstaan ontstekingen in de darmvlokken, de kleine uitstulpingen die nodig zijn voor een goede opname van voedingsstoffen. Na verloop van tijd vlakken deze vlokken af (vlokatrofie), wat leidt tot malabsorptie.
Wat zijn de symptomen van coeliakie?
De symptomen kunnen sterk uiteenlopen, afhankelijk van leeftijd, ernst van de aandoening en individuele gevoeligheid. Veelvoorkomende klachten zijn:
- Buikpijn een opgeblazen gevoel
- Diarree of juist verstopping
- Gewichtsverlies of groeiachterstand bij kinderen
- Chronische vermoeidheid
- Bloedarmoede door ijzertekort
- Botontkalking (osteoporose)
- Huidproblemen zoals dermatitis herpetiformis
- Onvruchtbaarheid of menstruatieproblemen
Let op: sommige mensen met coeliakie hebben geen duidelijke klachten. Dit wordt ‘stille coeliakie’ genoemd, maar kan alsnog schade aanrichten in het lichaam.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
De diagnose coeliakie wordt gesteld via een combinatie van bloedonderzoek en een darmbiopsie. Eerst wordt er in het bloed gekeken naar specifieke antistoffen (anti-TTG en EMA). Als deze verhoogd zijn, volgt meestal een kijkonderzoek waarbij een klein stukje weefsel uit de dunne darm wordt genomen. Alleen zo kan met zekerheid worden vastgesteld of iemand coeliakie heeft.
Belangrijk: het is essentieel om vóór het onderzoek gluten te blijven eten. Het vermijden van gluten kan de uitslagen beïnvloeden en een betrouwbare diagnose in de weg staan.
Behandeling: een strikt glutenvrij dieet
De enige effectieve behandeling tegen coeliakie is een strikt glutenvrij dieet – levenslang. Dit betekent dat alle voedingsmiddelen met tarwe, rogge, gerst en spelt vermeden moeten worden. Zelfs kleine hoeveelheden (zoals kruimels) kunnen schade aanrichten. Het is dus van groot belang om etiketten zorgvuldig te lezen en besmetting te voorkomen, bijvoorbeeld bij het delen van keukengerei.
Wat mag je wél eten?
Gelukkig zijn er veel glutenvrije alternatieven. Denk aan:
- Rijst, quinoa, boekweit, maïs en aardappelen
- Groenten, fruit, vlees, vis, eieren en zuivel (zolang ze niet bewerkt zijn met glutenbevattende toevoegingen)
- Glutenvrij brood, pasta en koekjes (met erkend glutenvrij keurmerk)
Steeds meer supermarkten en restaurants houden rekening met mensen met coeliakie, wat het gemakkelijker maakt om gevarieerd en veilig te eten.
Leven met coeliakie
Een diagnose coeliakie betekent niet dat je je leven drastisch moet beperken, maar het vraagt wel om aanpassing en bewustwording. Sociale situaties, reizen of uit eten gaan vergen meer voorbereiding. Toch kunnen mensen met coeliakie, mits ze zich aan hun dieet houden, een gezond en vitaal leven leiden.
Mogelijke complicaties bij onbehandelde coeliakie
Het negeren van coeliakie of het onvoldoende volgen van het dieet kan op de lange termijn ernstige complicaties veroorzaken:
- Ondervoeding en tekorten aan vitamines en mineralen
- Osteoporose
- Onvruchtbaarheid
- Verhoogd risico op darmkanker (zoals lymfomen)
- Neurologische problemen zoals tintelingen of coördinatiestoornissen
Coeliakie bij kinderen
Bij kinderen kan coeliakie zich anders manifesteren dan bij volwassenen. Groeivertraging, prikkelbaarheid, diarree of een opgezette buik zijn typische signalen. Het is belangrijk om tijdig in te grijpen, omdat een onbehandelde coeliakie de lichamelijke en cognitieve ontwikkeling kan beïnvloeden.
Het verschil tussen coeliakie, glutenintolerantie en tarwe-allergie
Hoewel deze termen vaak door elkaar worden gebruikt, zijn ze verschillend:
- Coeliakie: auto-immuunziekte waarbij gluten schade toebrengt aan de dunne darm.
- Niet-coeliakie glutenovergevoeligheid: klachten na het eten van gluten, zonder aantoonbare schade aan de darm.
- Tarwe-allergie: een allergische reactie op eiwitten in tarwe, vaak zichtbaar binnen enkele minuten tot uren.
Een goede diagnose is dus cruciaal voor de juiste behandeling.
Tips voor een glutenvrije levensstijl
- Volg een gecertificeerd glutenvrij dieet
- Let op kruisbesmetting in de keuken
- Informeer vrienden, familie en collega’s
- Gebruik glutenvrije apps of gidsen voor producten en restaurants
- Word lid van een coeliakie vereniging voor informatie en steun
