Stel je voor: ons hele bestaan – gedachten, herinneringen, zelfs de fysieke wereld – is niet meer dan een opgeslagen ervaring in een immens brein, een groter bewustzijn. Sciencefiction? Misschien. Maar de neurowetenschap en filosofie flirten opvallend vaak met dit idee.
Geheugen als realiteit
Ons eigen brein laat al zien hoe machtig geheugen is. Alles wat je ervaart, wordt gefilterd en opgeslagen door neurale netwerken. Je herinnert je niet de “echte” wereld, maar je persoonlijke versie ervan. Psychologen weten dat herinneringen geen exacte opnames zijn, maar telkens herschreven verhalen. Dat betekent dat de werkelijkheid die jij ervaart al een constructie is.
Als onze herinneringen zo’n werkelijkheid kunnen scheppen, wat als wij zelf ook deel uitmaken van het geheugen van iets veel groters – een kosmisch bewustzijn? In die visie zou de wereld die wij zien slechts de manier zijn waarop dat “grotere brein” zijn herinneringen ervaart.
Een wetenschappelijk haakje
Interessant is dat sommige theorieën uit de neurowetenschap en de fysica dit idee niet volledig uitsluiten. Het Integrated Information Theory (IIT) stelt bijvoorbeeld dat bewustzijn ontstaat uit informatie die met hoge mate van samenhang verwerkt wordt. Hoe complexer het systeem, hoe groter het bewustzijn. Als dit waar is, zou een immens complex systeem – zoals het universum zelf – ook een vorm van bewustzijn kunnen hebben.
En als het universum bewustzijn heeft, zou onze individuele ervaring een soort “herinnering” binnen dat grotere geheel kunnen zijn. Net zoals een neuron in ons brein een klein stukje bijdraagt aan ons eigen geheugen.
Voorbeeld: de geheugen illusie
Onderzoek van psycholoog Elizabeth Loftus laat zien hoe makkelijk valse herinneringen ingeplant kunnen worden. Mensen herinneren zich details van gebeurtenissen die nooit hebben plaatsgevonden, simpelweg omdat ze er suggestief mee geconfronteerd werden. Dit roept een prikkelende gedachte op: als wij al zo’n fragiel geheugen hebben, hoe zeker zijn we dat ons bestaan niet een soort “illusie” in een groter geheugen is?
Reflectie
Misschien is de gedachte dat we in het geheugen van een groter bewustzijn leven niet eens zo vreemd. We zijn tenslotte zelf levende geheugensystemen, opgebouwd uit cellen die samen verhalen bewaren. Wat wij “ik” noemen, is een netwerk van herinneringen.
Of we nu echt in een kosmisch geheugen bestaan of niet: het idee kan ons inspireren om bewuster om te gaan met onze eigen herinneringen. Elke ervaring die je maakt, is een spoor dat je achterlaat in het netwerk van het leven. Misschien draagt het op zijn beurt weer bij aan een groter verhaal – dat van het universum zelf.
