Systema is niet alleen een krijgskunst, maar ook een weg naar heling en veerkracht in het dagelijks leven.
Systema: een naam met diepe wortels
Systema is een moderne naam voor de krijgskunst die zich niet baseert op vaste vormen (zoals karate of judo), maar op principes: adem, houding, ontspanning en natuurlijke beweging.
Het woord Systema is oeroud en heeft een diepe oorsprong. Het komt van het Griekse sýstēma (σύστημα), dat “geheel”, “samenstelling” of “verbondenheid” betekent. Via het Latijn is het in bijna alle Europese talen terechtgekomen: system(Engels), système (Frans), sistema (Spaans, Italiaans, Portugees), System (Duits), systeem (Nederlands) en Система(Russisch).
Systema is daarmee een universeel begrip dat verwijst naar een samenhangend geheel. Precies dat is waar de kunst van Systema voor staat: de eenheid van adem, houding, ontspanning en natuurlijke beweging. Het lichaam als een systeem waarin elke schakel verbonden is met de ander – en waarin heling ontstaat wanneer spanning oplost en het geheel weer in balans komt.
Veerkracht in elke situatie
Systema brengt adem, ontspanning, houding en natuurlijke beweging samen tot één geheel. Het is gevormd door generaties die leerden bewegen in harmonie met hun omgeving en zich daardoor konden aanpassen aan uiteenlopende landschappen, klimaten en situaties.
Wat zij ontdekten bood niet alleen bescherming en overlevingskracht, maar ook gezondheid, energie en vitaliteit – een mogelijkheid om beter te leven.
In deze traditie zijn beweging en adem meer dan techniek – ze zijn manieren om spanning los te laten en vitaliteit terug te brengen. Ademen vormt daarbij de sleutel: adem brengt zuurstof naar het lichaam én rust naar het denken. Elke adem is een brug tussen spanning en ontspanning, tussen kracht en souplesse, tussen lichaam en geest.
Dit maakt het lichaam veerkrachtig, het denken helder en het hart rustig. Het is een methode die lichaam en geest leert zich aan te passen en zo optimaal te functioneren – in elke situatie, op elk moment.
De kunst van niet-vechten
Wanneer mensen aan vechtkunsten denken, zien ze vaak twee mannen die gewelddadig op elkaar inslaan, of een beoefenaar die luid schreeuwend sierlijke bewegingen maakt. Maar dit beeld gaat meestal niet over vechtkunst – het gaat over vechten of vechtsport.
Echte krijgskunst is juist de kunst van niet-vechten. Dat zie je terug in de wortels van verschillende tradities: het Chinese woord Wushu en het Japanse Budo betekenen beide “het stoppen van de speer” – een symbool voor het stoppen van geweld.
Systema: de kunst van eenheid
In de meeste gevechtssituaties wordt gedacht in tegenstellingen: aanval en verdediging, duwen en trekken, blokkeren en doorbreken. In Systema, dat rust op adem, ontspanning, houding en natuurlijke beweging, kijken we daar anders naar: we kijken naar hoe we samen een geheel vormen.
Een aanvaller wordt niet alleen gezien als “tegenstander”, maar als onderdeel van hetzelfde systeem. We delen dezelfde ruimte, dezelfde adem, dezelfde beweging. Zodra er iets vastloopt – een adem die stokt, een beweging die blokkeert, een spanning die stagneert – werken we niet aan het stoppen van de actie, maar aan het herstellen van de eenheid. Vaak begint dat bij jezelf: hoe jij ademt, beweegt en aanwezig bent, verandert de balans van het geheel.
Spanning en ontlading
Veel mensen kennen het gevoel van niet lekker in hun vel zitten. Drukte op het werk, voortdurende prikkels en de snelheid van het dagelijks leven zorgen ervoor dat spanning zich ophoopt. Wanneer het lichaam die spanning niet kan ontladen, wordt zij opgeslagen in spieren, adem en houding.
Bij stress of trauma gebeurt hetzelfde: het lichaam wil reageren – vechten, vluchten of bevriezen – maar als die actie niet kan worden uitgevoerd, blijft de energie vastzitten. Wat ooit een beschermingsreactie was, wordt later een last. De spanning verankert zich in de bewegingsketting en blokkeert de natuurlijke adem, beweging en ontspanning.
Wat zich in het dagelijks leven uit in vermoeidheid, stress of een kort lontje, kan in een conflictsituatie doorschieten naar agressie. Agressie ontstaat zelden uit rust.
Een agressor valt aan omdat er spanning vastzit in het lichaam, onrust in het hart en een gebrek aan verbinding met adem en gevoel.
De aanval wordt een ontlading van iets dat van binnen knelt.
“Een agressor valt aan omdat hij niet lekker zit – in zichzelf, in zijn lichaam, in zijn geest.”
Een lichaam dat vastzit, zet ook de geest vast. Het denken raakt vertroebeld en vergroot of verergert wat er gebeurt. Vanuit die onbalans zoekt de mens een uitweg – en die uitweg neemt vaak de vorm aan van agressie.
Systema leert op dat kruispunt niet méér spanning toe te voegen, maar juist los te laten. Daarin ligt de weg naar balans – voor jezelf én meestal ook voor de ander.
Bewegingsketting
Het lichaam beweegt als een ketting van schakels: voeten, benen, heupen, romp, schouders, nek, hoofd, armen en handen. Elke schakel is verbonden met de volgende en samen vormen ze de bewegingsketting.
Wanneer deze schakels soepel samenwerken, stroomt de beweging door het hele lichaam, de adem beweegt vrij en er ontstaat een natuurlijke balans tussen kracht en ontspanning. In een systeem waarin elke schakel de volgende in beweging zet, blijft er geen spanning hangen: het lichaam vloeit in spanning op een natuurlijke manier af.
In Systema oefenen we om die samenhang te versterken. Door adem, houding en beweging in één lijn te brengen, ervaar je hoe iedere schakel de andere ondersteunt. Een beweging die begint in de voeten kan moeiteloos doorstromen tot in de handen; een adem die uit de diepte komt, geeft ruimte en rust in het hele lichaam.
Zachtheid speelt hierin een bijzondere rol. Waar kracht vaak spanning oproept, nodigt zachtheid juist uit tot ontspanning. Een lichte aanraking of subtiele beweging kan het lichaam openen en herinneren aan zijn natuurlijke doorstroom.
Wanneer de bewegingsketting vrij stroomt, ervaar je harmonie: je beweegt met minder inspanning, ademt dieper en moeitelozer, en handelt vanuit rust en overzicht. En juist dan wordt zichtbaar hoeveel verschil het maakt als spanning zich wél vastzet: de adem stokt, de beweging verstijft, het denken raakt troebel.
Systema leert je dit contrast herkennen, niet om in de blokkade te blijven hangen, maar om steeds opnieuw terug te keren naar de balans van ontspanning en kracht.
Systema als healing art
Systema laat zien dat krijgskunst niet alleen gaat over het omgaan met aanvallen, maar ook over het helen van spanning in lichaam en geest. Waar andere vechtstijlen vaak gericht zijn op winnen of overmeesteren, richt Systema zich op herstel: het herstellen van adem, het bevrijden van beweging, het terugbrengen van balans.
Wanneer spanning oplost in de bewegingsketting, gebeurt er iets wezenlijks. Het lichaam kan weer vrij ademen, de geest wordt rustiger, emoties krijgen ruimte om los te laten. Angst en agressie, die vaak diep verankerd zitten als spanning, verliezen hun greep. In plaats daarvan ontstaat rust, openheid en vertrouwen.
Dat maakt Systema niet minder effectief – integendeel. Juist doordat er geen extra spanning wordt toegevoegd, kan een aanval worden geneutraliseerd zonder brute kracht. Je werkt met de beweging in plaats van ertegen, en dat maakt je respons vaak sneller, vloeiender en verrassend effectief.
Een fysieke confrontatie is in wezen spanning die zo gestold is dat ze is overgelopen in fysieke actie. Systema voorkomt dat dit verhardt tot strijd, omdat er geen extra spanning wordt toegevoegd. Daardoor komt het meestal niet tot een agressieve confrontatie: er blijft voor de ander eenvoudigweg niets om tegen te vechten.
Dit maakt Systema tot meer dan een krijgskunst: het is een healing art – een kunst die helpt om lichaam en geest terug te brengen naar hun natuurlijke staat van veerkracht en vrijheid. Voor sommigen betekent dat meer ontspanning in het dagelijks leven, voor anderen een dieper gevoel van verbinding met zichzelf en hun omgeving.
De helende kracht van Systema ligt in zijn eenvoud: adem, ontspanning, houding en natuurlijke beweging. Wie deze vier pijlers samen beoefent, ontdekt dat kracht niet komt uit spanning, maar uit vrijheid.
Wat je in de training ervaart – de adem die vrijkomt, de spanning die oplost – werkt vaak door in je dagelijks leven. Je merkt dat je niet alleen anders beweegt, maar ook anders ademt, reageert en in het leven staat. Het is die ontdekkingstocht die maakt dat Systema vaak wordt samengevat als: Ken Jezelf.
Meer informatie: BreatheRelaxMove.nl
Artikel door: Arend Dubbelboer
Wil je het artikel lezen in het engels? klik dan hier.
