We plannen, voorspellen, managen en structureren – alsof we meesters zijn over onze tijd, ons lichaam, onze toekomst. Maar stel je voor: wat als al die controle die we denken te hebben, eigenlijk slechts een gevoel is? Een psychologische constructie waarmee we onze angst voor het onbekende bezweren?
Is controle een illusie?
Het is een vraag die diep snijdt. Want als controle inderdaad grotendeels een illusie is, wat betekent dat dan voor hoe we leven, werken, opvoeden, liefhebben – en lijden?
Filosofen zoals de Stoïcijnen wezen er al op: we hebben geen macht over wat gebeurt, enkel over hoe we erop reageren. In de moderne psychologie vinden we een echo hiervan terug in het concept van de illusion of control – de menselijke neiging om te overschatten hoeveel invloed we werkelijk hebben op externe gebeurtenissen. Denk aan iemand die een dobbelsteen harder gooit om meer kans te maken op een zes. Rationeel weet je dat het onzin is, maar toch… het voelt alsof je iets doet.
Tegelijkertijd verlangen we collectief naar zekerheid. Technologieën, algoritmes, verzekeringen, deadlines – allemaal pogingen om de grilligheid van het bestaan in toom te houden. En soms lukt dat. Totdat het leven ons onderbreekt met ziekte, verlies, toeval. Dan blijkt hoe poreus de illusie is.
Toch is het ontbreken van volledige controle niet per se een probleem. Het kan juist ruimte scheppen voor verwondering, vertrouwen, flexibiliteit. Want als we controle loslaten, maken we mogelijk plaats voor iets dat dieper is: aanwezigheid. Overgave. Creativiteit.
Of moeten we de vraag misschien omdraaien: is het de illusie van controle die ons vooruit helpt? Geeft het ons de moed om te handelen, zelfs als we diep vanbinnen weten dat niets zeker is?
Denk daar eens over na, zonder meteen een antwoord te willen vinden.
Wat denk jij? Hebben we ooit echt iets in de hand – of is dat juist de grootste misleiding van allemaal?
